วิทยานิพนธ์นี้  มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย  3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาประวัติ แนวคิด และรูปแบบของโรงเรียนวิถีพุทธ 2) เพื่อศึกษาหลักพุทธธรรมสำหรับเด็กและเยาวชนในโรงเรียนวิถีพุทธ  3) เพื่อศึกษาวิธีการปลูกฝังคุณธรรมในโรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนบ้านชุมแสง งานวิจัยชิ้นนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยผู้วิจัยศึกษาจากเอกสาร จากการสังเกต และการสัมภาษณ์เชิงลึก  

โรงเรียนวิถีพุทธเกิดขึ้นในปลายปี 2545 เป็น 1 ใน 5 ของโครงการโรงเรียนรูปแบบใหม่ของกระทรวงศึกษาธิการ โรงเรียนวิถีพุทธบ้านชุมแสง เริ่มโครงการวิถีพุทธเมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม 2548 ซึ่งมีรูปแบบการพัฒนาผู้เรียนโดยใช้หลักไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา อย่างบูรณาการ ผู้เรียนได้เรียนรู้ผ่านการพัฒนา “การกิน อยู่ ดู ฟัง เป็น”คือ มีปัญญารู้เข้าใจในคุณค่าแท้ใช้กระบวนการทางวัฒนธรรมแสวงหาปัญญา และมีวัฒนธรรมเมตตาเป็นฐานการดำเนินชีวิต โดยมีผู้บริหาร และคณะครูเป็นกัลยาณมิตร ช่วยกันพัฒนาดำเนินการจัดการศึกษาให้ผู้เรียนมีวิถีการทำงาน วิถีชีวิต วิถีการเรียนรู้  วิถีวัฒนธรรมต่าง ๆ ตามหลัก “ไตรสิกขา” ที่นำไปสู่ “ปัญญา” 3 ด้าน คือ    1) ศีล (พฤติกรรม)  มีกิริยามารยาท กิน อยู่ ดู ฟัง เป็น  2) จิตใจ (สมาธิ)  มีสมาธิ มีความตั้งมั่น เข้มแข็ง มุ่งมั่นทำดี ด้วยจิตใจกล้าหาญ อดทน สู้สิ่งยาก ขยันหมั่นเพียร ไม่ย่อท้อสามารถฟันฝ่าอุปสรรคผ่านความยากลำบากไปได้ พึ่งตนเองได้  3) ปัญญา มีความเข้าใจในพระรัตนตรัย ในกฎแห่งกรรม และในหลักบาปบุญ   คุณโทษมีทักษะและอุปนิสัยในการเรียนรู้ทีดี จูงใจ ใฝ่รู้  รู้จักการค้นคว้า การจดบันทึกให้เกิดการเรียนรู้จากการปฏิบัติจริง การคิดวิเคราะห์ประมวลผล สามารถนำเสนอถ่ายทอดได้ทั้งแบบกลุ่มและรายบุคคล 

หลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องกับการปลูกฝังคุณธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน แบ่งออกเป็น 3 ด้าน คือ 1. หลักพุทธธรรมที่เป็นปัจจัยด้านพฤติกรรม (ศีล)  ประกอบด้วย 1) ฆราวาสธรรม 4,       2) พรหมวิหาร 4, 3) วุฑฒิธรรม 4, 4) อิทธิบาท 4, 5) เบญจศีล (ศีล 5) เบญจธรรม (คุณธรรม 5), 6) ทิศ 6, 6. หลักพุทธธรรมที่เป็นปัจจัยด้านจิตใจ(สมาธิ) ประกอบด้วย 1) สมถภาวนา, 3. หลักพุทธธรรมที่เป็นปัจจัยด้านปัญญา ประกอบด้วย 1) ปรโตโฆสะ, 2) โยนิโสมนสิการ,  3) วิปัสสนา, 

            วิธีการปลูกฝังคุณธรรมในโรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนบ้านชุมแสง ประกอบด้วย   1.กระบวนการปลูกฝังคุณธรรมในโรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนบ้านชุมแสง ประกอบด้วย  1) การเตรียมการ, 2) การดำเนินการจัดสภาพและองค์ประกอบ, ๓) การดำเนินการพัฒนาตามระบบไตรสิกขา, 4) การดูแลสนับสนุนใกล้ชิด, 5) การปรับปรุงและพัฒนาต่อเนื่อง, 6) การประเมินผลและเผยแพร่ผลการดำเนินงาน, 2. วิธีการปลูกฝังคุณธรรมในโรงเรียนวิถีพุทธโรงเรียนบ้านชุมแสง แบ่งออกเป็น 5 ด้าน คือ 1) ด้านกายภาพ 7 ประการ, 2) ด้านกิจกรรมประจำวันพระ  4 ประการ,        3) ด้านการเรียนการสอน  5 ประการ, 4) ด้านพฤติกรรม ครู ผู้บริหารโรงเรียน และนักเรียน 5 ประการ, 5) ด้านการส่งเสริมวิถีพุทธ  8 ประการ, 3. กิจกรรมนักเรียนในโรงเรียนวิถีพุทธ แบ่งออกเป็น 4  กิจกรรมหลัก คือ 1) กิจกรรมประจำวันและประจำสัปดาห์,  2) กิจกรรมตามโครงการโรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนบ้านชุมแสง,  3) กิจกรรมตามแผนปฏิบัติการของโรงเรียน(ที่เกี่ยวข้องกับหลักพุทธธรรม), 4) กิจกรรมตามหลักธรรม ทิศ 6, 5) กิจกรรมเนื่องในโอกาสวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา, 4. ปัจจัยแห่งความสำเร็จของโรงเรียนวิถีพุทธ แบ่งออกเป็น 2 คือ 1) ด้านการบริหารจัดการ,   2) ด้าน บ้าน  วัด  โรงเรียน (บวร), 5. ประโยชน์ที่เกิดขึ้นในโรงเรียนวิถีพุทธ แบ่งออกเป็น 4  คือ  1) ประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับโรงเรียน, 2) ประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับบุคลากรของโรงเรียน, 3) ประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับผู้เรียน, 4) ประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับทุกคน (ด้านการพัฒนา), 

In this thesis, there are three objectives of research namely, 1) to study of history, concept and model of Buddhist oriented school, 2) to study of Buddhadhamma for child and youth in Buddhist oriented school, 3) to study how to instillation of morality in Buddhist Oriented School Banchumseang school. This is qualitative research by study from document, observation and deep-interview.  

The result of research found that :

The Buddhist oriented school began in 2002 A.C. It is the one of five projects of modern formed school of Ministry of Education. Banchumseang school began Buddhist oriented project on June 20, 2015 which forms development of learner by the Threefold Training as morality, concentration and wisdom interrogatively. Learner have study through developing “eating, being, seeing, hearing correctly” which must have wisdom and understanding in true value. They use the cultural progress in searching of wisdom and have the culture loving-kindness as basic of living. Administrator and colleague of teacher are good friends (Kalyanamitta) who develop the management of education for learner. They have the way of working, way of life, way of any culture according to “Threefold Training” which lead to three sides of wisdom namely 1) morality (behavior) : polite manner, eating, being, seeing, hearing correctly, 2) mind (concentration) : concentrating, sustaining, being strong, will to act good with courage mind, tolerance, patient, diligent, never give up, can destroy obstacle pass the hardship, refuge oneself, 3) wisdom : they understand in triple Germ, in law of karma, in evil and merit things, and have skill and habits in good learning, motivating, know how to search and note be arising of really learning and practice, think analytical and synthetic, can present both by group and individual.

The Buddhadhamma concerning with establishing the virtue for child and youth can divided into three groups namely : 1.Buddhadhamma which is behavior factors (morality) consists 1) Garavasadhamma, 2) Four Sublime State of Mind, 3) Four Vutthidhammas 4) Four Itthipadas, 5) Five Precepts and five virtues, 6) six duties (disa), 2.Buddhadhamma which is mental factors (concentration) consists 1) transitive meditation, 3.Buddhadhamma which is intellectual factors consists 1) Paratogosa 2) Yonisomanasikara 3) insight meditation.

The progresses in establishing the virtue in Buddhist oriented school-Banchumseang School contain five aspects. 1. the method in establishing the virtue in Buddhist oriented school-Banchumseang School consist ; 1) preparation, 2) management of condition and configuration, 3) development according to Threefold Training System, 4) closed supporting, 5) improvement and development continuously, 6) evaluation and propagation of conduction. 2.the progresses in establishing the virtue in Buddhist oriented school-Banchumseang School is divided into five kinds namely ; 1) seven kinds of physical progress, 2) four kinds of activities in religious day, 3) five kinds of learning and teaching, 4) five kinds of behavior of teacher, administrator and student. 3. The activities of students in Buddhist oriented school is divided into four kinds namely ; 1) daily and weekly activities, 2) activities according to the project of Buddhist oriented school, 3) activities according to the practical planning of school (concerning Buddhadhamma), 4) activities according to six duties, 5) activities concerning Buddhist days. 4. Factors of success of Buddhist oriented school is divided into two kinds namely ; 1) management, 2) village, temple, school (VTS). 5.the benefits which arising in Buddhist oriented school is divided into four kinds namely ; 1) benefits occur to school, 2) benefits occur to school’s staff, 3) benefits occur to learner, 4) benefits occur to everybody (in development).