บทคัดย่อภาษาไทย

               วิทยานิพนธ์เรื่อง “การศึกษาองค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ปรากฏในวรรณกรรมพระพุทธศาสนาเรื่องอานิสงส์และคัมภีร์ที่ใช้เทศน์ในเทศกาลต่างๆ ของล้านนา” เป็นการศึกษาวิจัยที่ผสมผสานระหว่างการศึกษาวิจัยเชิงเอกสารและการศึกษาเชิงประยุกต์ที่นำความรู้มาจัดการในลักษณะของการวิเคราะห์เชิงความสัมพันธ์เพื่อค้นหาแนวคิด ความหมายและทัศนคติต่อองค์ความรู้และภูมิปัญญาที่ปรากฏในวรรณกรรมพระพุทธศาสนาในล้านนา โดยมีวัตถุประสงค์หลัก คือ  1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา และความสำคัญของวรรณกรรมพระพุทธศาสนาในล้านนา  2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์องค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ปรากฏในวรรณกรรมพระพุทธศาสนาเรื่องอานิสงส์และคัมภีร์ที่ใช้เทศน์ในเทศกาลต่างๆ ของล้านนา และ  3) เพื่อศึกษาบริบททางสังคม วัฒนธรรม และพระพุทธศาสนาในล้านนา ที่มีความสัมพันธ์กับวรรณกรรมพระพุทธศาสนาในล้านนา

               ผลการวิจัยพบว่า

               ล้านนาหรือภาคเหนือของประเทศไทยในปัจจุบัน มีความเป็นมาที่ยาวนานเริ่มตั้งแต่อาณาจักรโยนกแถบลุ่มแม่น้ำกก จังหวัดเชียงราย และอาณาจักรหิรัญนครเงินยาง หรือเมืองเชียงแสน มาปรากฏหลักฐานที่ชัดเจนในสมัยหริภุญชัย (พ.ศ.1204) และเจริญสูงสุดใน สมัยราชวงศ์มังรายที่มีนพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่เป็นราชธานี (พ.ศ.1839 - 2101) ความเจริญของล้านนานั้นมีความเป็นมาควบคู่กับพระพุทธศาสนา ซึ่งก่อให้เกิดการรจนาวรรณกรรมพระพุทธศาสนาที่สำคัญ เช่น มังคลัตถทีปนี จักรวาฬทีปนี ที่รจนาขึ้นโดยพระสิริมังคลาจารย์ ชินกาลมาลีปกรณ์ และวชิรสารัตถสังคหะ ที่รจนาโดยพระรัตนปัญญาเถระ รวมถึงวรรณกรรมของพระเถระรูปอื่นๆ ในล้านนาที่ถือว่า เป็นวรรณกรรมชั้นครูที่มีความไพเราะและชั้นเชิงในการแต่งที่ให้อรรถรสและความรู้ในศาสตร์ต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ซึ่งได้เป็นแบบอย่างของการรจนาวรรณกรรมหรือคัมภีร์ธรรมทางพระพุทธศาสนาล้านนาในยุคต่อมา และแต่ละเรื่องล้วนมีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์ ศาสนา และวัฒนธรรมที่ทำให้ทราบถึงความเป็นมาและบริบททางสังคมในล้านนาได้เป็นอย่างดี ในบรรดาวรรณกรรมเหล่านั้น วรรณกรรมที่มีความสำคัญอีกประเภทหนึ่ง คือ วรรณกรรมเรื่องอานิสงส์และคัมภีร์ที่ใช้เทศน์ในเทศกาลต่างๆ ของล้านนา ด้วยเหตุที่คัมภีร์ธรรมทั้งสองประเภทได้มีส่วนสำคัญในฐานะที่เป็นฐานความเชื่อของการรจนาวรรณกรรมพระพุทธศาสนาในล้านนา เป็นรากฐานที่สำคัญของการส่งเสริมวัฒนธรรม จารีตประเพณี และที่สำคัญเป็นแนวคิด ความเชื่อ และวิถีการปฏิบัติขั้นพื้นฐานในทางพระพุทธศาสนาของชาวล้านนา ซึ่งปรากฏเป็นองค์ความรู้ในด้านต่างๆ คือ

               1) องค์ความรู้ที่แสดงถึงความเป็นมา แนวคิด และหลักธรรมในทางพระพุทธศาสนา

               2) องค์ความรู้ที่มีผลต่อการส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม จารีตประเพณี และค่านิยมทางสังคมของชาวล้านนา 

               3) องค์ความรู้ที่สร้างกระบวนการผสมผสานความรู้ในทางพระพุทธศาสนาและความเชื่อในท้องถิ่นเข้าด้วยกัน

               ซึ่งองค์ความรู้เหล่านั้น มีความเชื่อมโยงกับหลักคิด และวิธีการปฏิบัติที่นำไปสู่การสร้างกฎเกณฑ์ทางสังคม วัฒนธรรม จารีตประเพณี โดยมีอิทธิพลต่อแนวความคิด ความเชื่อ การเมือง การปกครอง จารีตประเพณีในแผ่นดินล้านนา รวมทั้งการสร้างสรรค์วรรณกรรมในสังคมไทย และที่สำคัญยิ่ง คือ เพื่อความยั่งยืนของพระสัทธรรม

               ส่วนบริบททางสังคม วัฒนธรรม และพระพุทธศาสนาในล้านนาที่มีความสัมพันธ์กับวรรณกรรมพระพุทธศาสนาในล้านนานั้น พบว่า 

               1) การให้การอุปถัมภ์ของกษัตริย์ ชนชั้นผู้ปกครอง

               2) การเข้ามาของพระพุทธศาสนาจากที่ต่างๆ

               3) ความแตกฉานในพระไตรปิฎกและอรรถกถาของพระเถระ และ

               4) ความเชื่อในเรื่องของอานิสงส์การสร้างธรรม/เขียนธรรมถวายวัด มีความสัมพันธ์กับการสร้างสรรค์วรรณกรรมในล้านนา ซึ่งได้ส่งผลต่อความคิด ความเชื่อ และหลักศีลธรรมของคนในสังคมปัจจุบัน

               ข้อเสนอแนะ องค์ความรู้และภูมิปัญญานั้น จะได้รบการยอมรับและสืบต่อไปได้ ก็เพราะการมีส่วนร่วมของชุมชนในด้านการจัดการความรู้ และการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม ทั้งนี้ เพื่อเป็นการรักษามรดกทางปัญญา และนำมาสู่การประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ที่เหมาะสม

บทคัดย่อภาษาอังกฤษ

              The Thesis entitled “A Study of the Body of Knowledge and the Local Wisdom Appearing in Lân-nâ Buddhist literature : A Case Study of “Ânisamsa” and Scriptures Preached on Various Occasions in Lân-nâ”. The thesis methodology is the documentary research and the applied research by using the correlation analysis of managing knowledge in order to search for concept, meaning and attitude towards the body of knowledge and the local wisdom appearing in Lân-nâ Buddhist literature. The main purposes of this study are (1) to study the history of Buddhism in Lân-nâ (2) to analyze the body of knowledge and the local wisdom appearing in Buddhist literature about Ânisamsa and scriptures preached on various occasions in Lân-nâ (3) to study the social context, culture and Buddhism in Lân-nâ relating to Buddhist literature in Lân-nâ.

              The results of this study showed:

              That Lân-nâ or Northern Thailand has a long historical region. This region originated from the area consisting of Yonok Naknakorn in the basin of MeaKok River in Chiang Rai Province and Hiran Nakorn Ngoen Yâng or Chiang Saen City. The obvious evidence appeared in Haribhunchai Period (B.E.1204) and was the most developed in Mangrai Period in which Chiang Mai was a capital city (B.E.1839-2101). Lân-nâ region had such equal progress Buddhism that contributed to the most important Buddhist literature such as Mangalatthadîpanî and Jakkavâladîpanî which were written by Phra Sirimanghkalâcârya, and Jinakâlamâlipakarana Vajirasârathasamgaha which were written by Phra Rattanapañna Thera. Moreover, there were some of the Buddhist literature that were written by other monks in Lân-nâ. All of the some literature was the most supreme Buddhist literature which showed the best of rhyme writing strategy that provided utility and knowledge in different types of science. It was the best pattern of Lân-nâ Buddhist literacy works. Every single story had the important point of introduction and context about history, religion and culture.

              One of the best Buddhist literature was Ânisamsa and the scriptures preached on various occasions in Lân-nâ. These types of literature were the most important part of Lân-nâ Buddhist literacy works and were the foundation for supporting Lân-nâ’s culture and tradition. These were also the important concept, belief and basic practices of Lân-nâ Buddhism. It appeared to be the body of knowledge as showed that

              (1) the body of knowledge that presented in the history, culture and Buddhist teaching.

              (2) the body of knowledge to encourage the culture, tradition and social convention of Lân-nâ.

              (3) the body of knowledge contributed to the process of mixed Buddhist knowledge and local belief. These bodies of knowledge were related to Buddhist concept and practical way that led to build the rule of society, culture and tradition. It also effected to concept, belief, politics and tradition in Lân-nâ including the most important literature in Thai society and the everlastingness state of Dhamma.

               Context of society, culture and Buddhism that are related to Buddhist literature in Lân-nâ showed that

              (1) the encouragement of the kings and the governors.

              (2) the entry of Buddhism from other places.

              (3) the excellent Buddhist Monks in the Tipiöaka and the commentaries, and

              (4) the belief of virtue in Buddhist literary works. These were related to Buddhist literacy works in Lân-nâ which effected to concept, belief, and moral principles in present society.

               The suggestion in the thesis on the body of knowledge and the local wisdom will be extensively accepted by the participation of the community in both knowledge management and culture resource management in order to preserve the intellectual heritage and to apply to the appropriate situations.

รายการไฟล์